HRcases 22- Γνωμοδότηση 3η
HR Case Study Series - 22ο τεύχος (Δεκέμβριος 2021)
Πατερναλιστική Ηγεσία
Γνωμοδότηση 3η
Γράφει ο
Ηλίας Καπουτσής
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ .
Ο Σταύρος Δ. αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πατερναλιστικού ηγέτη, συνδυάζοντας στοιχεία αυταρχισμού και καλής προαίρεσης. Ως αυταρχικός ηγέτης, ο Σταύρος Δ. χρησιμοποιεί τη δύναμη που πηγάζει από τη θέση του για να ελέγξει σχεδόν κάθε απόφαση που σχετίζεται με τη λειτουργία της επιχείρησης και να διασφαλίσει τη συμμόρφωση των στελεχών και εργαζομένων σε αυτές. Ταυτόχρονα, ως καλοπροαίρετος ηγέτης, ο Σταύρος Δ. ενδιαφέρεται για την ευημερία των εργαζομένων του, ενώ συχνά προτάσσει την υιοθέτηση υψηλών ηθικών προτύπων (π.χ., εργατικότητα, αξιοπιστία, εντιμότητα). Παρότι το πατερναλιστικό στυλ ηγεσίας που εφαρμόζει ο Σταύρος Δ. συνδυάζει δύο φαινομενικά αντιφατικά χαρακτηριστικά, μπορεί υπό προϋποθέσεις να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα.
Στο Δυτικό πολιτισμό (π.χ., ΗΠΑ, Γερμανία), ο αυταρχισμός μειώνει την παρακίνηση ενώ η καλή προαίρεση συχνά αντιμετωπίζεται ως παρέμβαση στην προσωπική ζωή και τις ατομικές ελευθερίες. Ως συνέπεια, η απόδοση των εργαζομένων μειώνεται και αυξάνεται η πρόθεση για αποχώρηση από την επιχείρηση. Αντίθετα, σε άλλες χώρες (π.χ., Ελλάδα, Κίνα), η απόσταση δύναμης είναι κοινωνικά αποδεκτή και η ποιότητα της σχέσης ιεραρχείται υψηλά στο σύστημα αξιών. Σε αυτά τα πολιτισμικά πλαίσια, αν οι εργαζόμενοι έχουν πειστεί ότι υπάρχει εμπιστοσύνη και αυθεντικό ενδιαφέρον από πλευράς του ηγέτη, τότε η χρήση δύναμης γίνεται αποδεκτή χωρίς όμως να υπονομεύεται η ποιότητα της σχέσης. Εκεί, παρατηρείται αύξηση της εμπιστοσύνης, υψηλότερη αφοσίωση και εργασιακή ικανοποίηση. Επομένως, η αντίληψη των εργαζομένων σχετικά με το ποιο εκ των δύο βασικών χαρακτηριστικών υπερτερεί αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αποτελεσματικότητα του πατερναλιστικού στυλ.
Τα «παιδιά-εργαζόμενοι» του πατερναλιστή ηγέτη μεγάλωσαν και πλέον η άσκηση ελέγχου, ακόμη κι αν γίνεται με καλή προαίρεση, προκαλεί αντίδραση, αμφισβήτηση, και συγκρούσεις στο χώρο εργασίας.
Ποιες είναι οι αιτίες που ένα στυλ ηγεσίας που είχε οδηγήσει στην επιτυχία τώρα καθίσταται αναποτελεσματικό; Οι βασικές αιτίες είναι δύο. Πρώτον, το περιβάλλον έχει αλλάξει. Τα «παιδιά-εργαζόμενοι» του πατερναλιστή ηγέτη μεγάλωσαν και πλέον η άσκηση ελέγχου, ακόμη κι αν γίνεται με καλή προαίρεση, προκαλεί αντίδραση, αμφισβήτηση, και συγκρούσεις στο χώρο εργασίας. Αν αυτό συνεχιστεί, ανεξάρτητα της πλευράς που θα υπερισχύσει, θα διαταραχθούν περαιτέρω οι κοινωνικοί δεσμοί εντός της εταιρείας οδηγώντας σε ένα καθοδικό σπιράλ εσωστρέφειας και αναποτελεσματικότητας. Δεύτερον, η κόπωση και/ή η έλλειψη ικανοτήτων του Σταύρου Δ. φαίνεται να έχουν επηρεάσει αρνητικά την αποτελεσματική εφαρμογή της πατερναλιστικής ηγεσίας. Το τελευταίο διάστημα, ο Σταύρος Δ. καταλήγει ολοένα και περισσότερο σε αυταρχικές συμπεριφορές για να συμμορφώσει ταχύτερα τα στελέχη και τους εργαζομένους του, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την καλή του προαίρεση.
Αυτό θα μπορούσε να γίνει εκφράζοντας λιγότερο την άποψή του, ακούγοντας περισσότερο τις απόψεις/ιδέες των υπολοίπων, ή ακόμη και μειώνοντας την παρουσία στην εταιρεία.
Ποια λύση θα μπορούσε να προταθεί στον Σταύρο Δ.; Μια λύση θα μπορούσε να είναι η αλλαγή του στυλ ηγεσίας. Ο Σταύρος Δ. θα μπορούσε να εστιάσει περισσότερο στο πως θα διευκολύνει τους άλλους να κάνουν τη δουλειά, να ενισχύσει την οριζόντια επικοινωνία για την αντιμετώπιση των λειτουργικών προβλημάτων και να τους ενδυναμώσει ώστε να μπορούν να δουν τη μεγάλη εικόνα, δηλαδή το πώς οι ενέργειές τους βοηθήσουν την επίτευξη των αποτελεσμάτων της επιχείρησης. Μια ακόμη λύση θα ήταν να προσαρμόσει τη συμπεριφορά του ώστε να περιέχει λιγότερα στοιχεία αυταρχισμού. Αυτό θα μπορούσε να γίνει εκφράζοντας λιγότερο την άποψή του, ακούγοντας περισσότερο τις απόψεις/ιδέες των υπολοίπων, ή ακόμη και μειώνοντας την παρουσία στην εταιρεία. Η δε ανοχή στα λάθη θα βοηθούσε σημαντικά καθώς θα έδειχνε έμπρακτα ότι εμπιστεύεται τις ικανότητές τους και ότι τα όποια λάθη είναι αναμενόμενα σε μια διαδικασία αλλαγής. Συμπληρωματικά, ο Σταύρος Δ. θα χρειαστεί να ενισχύσει την ικανότητά να εφαρμόζει αποτελεσματικότερα το πατερναλιστικό στυλ ηγεσίας. Ο Σταύρος Δ. θα πρέπει να ενισχύσει τη δεξιότητα της κοινωνικής οξυδέρκειας ώστε να επιλέγει σωστά το πότε θα χρησιμοποιήσει τη δύναμη για συμμόρφωση και πότε την καλή προαίρεση για την ενίσχυση της σχέσης. Η συνδυαστική εφαρμογή αυτών των πρακτικών θα ενίσχυε την έκφραση γνώμης των εργαζομένων, την ανάληψη πρωτοβουλιών, τη μείωση των ανεπιθύμητων συγκρούσεων και θα οδηγούσε σε αύξηση της αποδοτικότητας χωρίς να υποβαθμίζεται η ποιότητα της σχέσης με τον ηγέτη.
Σύντομο βιογραφικό σημείωμα
Ο Ηλίας Καπουτσής είναι Επίκουρος Καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστημονικός υπεύθυνος στα προγράμματα κατάρτισης Management and Leadership Skills και Crisis Management του Κέντρου Επιμόρφωσης & Διά Βίου Μάθησης του ΟΠΑ. Είναι εκλεγμένος μέλος στο Country Representative Council του European Academy of Management. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ηγεσία, στην άσκηση κοινωνικής επιρροής στις επιχειρήσεις, και στις διαπραγματεύσεις. Έρευνες του έχουν δημοσιευτεί σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά, όπως τα Journal of Management και Journal of Organizational Behavior. Είναι Αναπληρωτής Εκδότης στο Frontiers in Psychology και μέλος της εκδοτικής ομάδας του Academy of Management Perspectives. Επιπρόσθετα, έχει πολυετή εμπειρία στη συμβουλευτική και στην εκπαίδευση στελεχών σε μεγάλες επιχειρήσεις και οργανισμούς.
Πλοήγηση:
HRCases 22 - ΠΑΤΕΡΝΑΛΙΣΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ
EDITORIAL
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ : 1η | 2η | 3η | 4η
