Από την Ιλιάδα και τους Ελεύθερους Πολιορκημένους στο NLP

Η 9η Φεβρουαρίου, ημέρα μνήμης του εθνικού ποιητή Διονυσίου Σολωμού, έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας. Στόχος, να αναδειχθεί ο ρόλος της ελληνικής γλώσσας στην εδραίωση του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου πολιτισμού. Η ελληνική γλώσσα, φορέας γέννησης και ανάδειξης της επιστήμης, της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας,  και διάδοσης του Χριστιανισμού, έχει καθοριστική συμβολή μέσα στους αιώνες στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού.

Έρχεται από τα βάθη των αιώνων, με μακρά και τεκμηριωμένη ιστορία, τη μεγαλύτερη από οποιαδήποτε ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, που εκτείνεται σε 34 αιώνες. Από την Αρχαία Ελληνική, τα μυκηναϊκά και την αρχαϊκή και κλασική ελληνική, στην Κοινή, την Βυζαντινή, και τη Νέα Ελληνική.

Από την εποχή του Αγίου Παύλου ως το Διονύσιο Σολωμό, ο ελληνικός λαός, μέσα από συνθήκες, που εύκολα θα καταντούσαν άγλωσσο οποιονδήποτε άλλο λαό, έσωσε τη γλώσσα του για να την παραδώσει στους μορφωμένους της απελευθερωμένης Ελλάδας. (Γιώργος Σεφέρης)

…Μου εδόθηκε αγαπητοί φίλοι να γράφω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνον από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ’ όλα αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμιση χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή και μ’ ελάχιστες διαφορές. Η παράλογη αυτή, φαινομενικά, διάσταση, αντιστοιχεί και στην υλικο-πνευματική οντότητα της χώρας μου. Και το αναφέρω όχι διόλου για να υπερηφανευθώ αλλά για να δείξω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ποιητής όταν χρησιμοποιεί για τα πιο αγαπημένα πράγματα τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποιούσαν μία Σαπφώ ή ένας Πίνδαρος…

Συμβαίνει όμως να αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις. Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος εικοσιπέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα… (Οδυσσέας Ελύτης)

Τα ελληνικά δεν είναι οποιαδήποτε γλώσσα, είναι η γλώσσα μοιραίων κειμένων για την ανθρωπότητα, η μήτρα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού και επομένως το σημείο που μπορούμε να τον συναντήσουμε αβίαστα. (Στέλιος Ράμφος)

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ελληνικής γλώσσας, ανατρέχοντας στα κείμενα μεγάλων Ελλήνων, όπως αυτά που παρατέθηκαν, δεν μπορούμε παρά να αναλογιστούμε ποιος είναι ο ρόλος της ελληνικής γλώσσας στη σύγχρονη εποχή, σε έναν πολιτισμό, το περιεχόμενο του οποίου μεταβάλλεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα.

Τα σύγχρονα εργαλεία και μέσα και η εξέλιξη των επιστημών της Τεχνητής Νοημοσύνης και της Μηχανικής Μάθησης όπως το NLP (Natural Language Processing), δημιουργούν νέες προοπτικές και προκλήσεις για την αξιοποίηση του πλούτου της ελληνικής γλώσσας σε όλα τα πεδία της επιστήμης αλλά και γενικά της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Η έρευνα για την ψηφιακή ετοιμότητα της ελληνικής γλώσσας είναι αντικείμενο πολλών ερευνητικών έργων και δικτύων στα οποία συμμετέχει το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ένα τέτοιο δίκτυο είναι και αυτό της Ερευνητικής Υποδομής Γλωσσικών Πόρων και Τεχνολογιών CLARIN:EL, του ελληνικού σκέλους της Ευρωπαϊκής Υποδομής CLARIN ERIC. Η Ερευνητική Υποδομή CLARIN:EL προσφέρει πρόσβαση σε:

• ψηφιακά γλωσσικά δεδομένα διαφόρων γλωσσικών τύπων (γραπτά, προφορικά, πολυτροπικά, λεξικά/εννοιολογικά, κλπ.) και μέσων (κείμενο, ήχος, βίντεο, κλπ.),
• εργαλεία και διαδικτυακές υπηρεσίες γλωσσικής επεξεργασίας (όπως, λημματοποιητές, εργαλεία για την τμηματοποίηση κειμένων και για την επισημείωση μερών του λόγου, συντακτικούς αναλυτές, εργαλεία αυτόματης εξαγωγής ορολογίας, κλπ.), και
• μεταδεδομένα τεκμηρίωσης για όλους τους πόρους που διατίθενται μέσω αυτής.

Το ΟΠΑ είναι μέλος του Δικτύου CLARIN:EL, που αποτελείται από πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικούς οργανισμούς σε όλη την Ελλάδα.

Κείμενο: Μαρία Λιάτσου, Εικαστικό: Βαλερή Παπαδοπούλου
Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων ΟΠΑ